Τίνα Πανώριου ΕΡΤ

• Το γράψιμο λέτε υπήρξε ανέκαθεν η κρυφή σας ενασχόληση. Ποιο ήταν όμως το έναυσμα για να γράψετε το θαυμάσιο Γιαρντίμ;

Από την εφηβεία μου θυμάμαι τον εαυτό μου να σημειώνει σε χαρτιά. Κρατούσα τις ιδέες μου στα κουτιά των τσιγάρων, τότε που κάπνιζα. Μετά σε μικρά σημειωματάρια που κουβαλούσα μαζί μου. Μέχρις ότου εμφανίστηκε η κατάλληλη στιγμή και πήρα την μεγάλη απόφαση. Ποιά; Να εκτεθώ στο αναγνωστικό κοινό με το «Αχ, αυτές οι βασίλισσες» Εκδ. Καστανιώτης, 2008. Όσο για το Γιαρντίμ, ρόλο έπαιξαν οι αφηγήσεις της γιαγιάς μου και των συγγενών μας. Συχνά αναφέρονταν στην πατρίδα τους, εν τω προκειμένω στην Σμύρνη, με θύμησες και νοσταλγία. Τα ακούσματα αυτά κρύφτηκαν στο υποσυνείδητο μου. Οι εικόνες τους συντρόφευαν την ψυχή μου. Και να, ήρθε η ώρα να σας παρουσιάσω το έργο, μέσα στο οποίο καταγράφηκαν όλα αυτά. Ευχαριστώ για τον σχολιασμό σας, «θαυμάσιο Γιαρντίμ».

• Πώς εσείς μην έχοντας «πολίτικες» ρίζες γράφετε τόσο πειστικά για τη ζωή στη Τουρκία;

Ταξίδεψα αρκετά στην Τουρκία, μέχρι τα βάθη της Ανατολίας. Επιθυμούσα να γνωρίσω την Ανθρωπογεωγραφία της περιοχής, που σας τονίζω, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για μας. Εκτός απ’ αυτό, έψαξα πολλά βιβλία, που αναφέρονται στην εποχή, επισκέφθηκα μουσεία του Μικρασιατικού Ελληνισμού, ξέθαψα τις μνήμες του γλωσσικού ιδιώματος, μελέτησα Ιστορία. Κι ύστερα, με τα μάτια της ψυχής κοίταξα τους ήρωες του βιβλίου προσπαθώντας να είμαι τίμιος με τις ζωές τους.

• Τούρκοι και Έλληνες συνυπάρχουν αρμονικά στο βιβλίο σας μέχρι τουλάχιστον να ανάψουν οι φωτιές. Σήμερα όμως τέτοιες σχέσεις βαθιάς φιλίας- συμπόνοιας- γειτνίασης μπορούν να αναπτυχτούν ανάμεσα σ’ εμάς και στους γείτονες;

Ναι. Νομίζω όλοι οι λαοί αναπτύσσουν σχέσεις εμπιστοσύνης κι αλληλοϋποστήριξης. Οι αφορισμοί και οι γενικεύσεις ποτέ δεν μου άρεσαν. Οι άνθρωποι χρειάζονται φίλους, συζύγους, καλούς ανθρώπους κοντά τους. Όταν όμως έρχονται οι πολιτικές επιλογές των αρχόντων τους, τότε αυτά όλα εξαφανίζονται. Πάρτε παράδειγμα την γείτονα πρώην «Γιουγκοσλαβία», πόσες φυλές, πόσες θρησκείες, πόσα ήθη κι έθιμα συνυπήρχαν για αιώνες. Μετά ήρθε ο πόλεμος, η βία, το αίμα, η οδύνη κι έθεσαν τα νέα σύνορα. Τους χώρισαν. Οι άνθρωποι θέλουν –κατά παράξενο τρόπο- να ενώνονται ψάχνοντας νέες πατρίδες, ενώ οι πολιτικοί χωρίζουν τα σύνορα των εθνικών κρατών επί χάρτου. Οι πρόγονοι μας έζησαν αιώνες με τους Τούρκους, μέχρις ότου οι Σύμμαχοι άλλαξαν συμφέροντα και σχέδια. Βοήθησαν στον ξεριζωμό του Μικρασιατικού Ελληνισμού από τις προαιώνιες εστίες του. Όχι, βέβαια πως οι πολιτικοί μας της εποχής εκείνης δεν έπαιξαν τον ύπουλο κι ασαφή ρόλο τους.


• Γιαρντίμ σημαίνει βοήθεια μια από τις τόσες λέξεις που μάθαμε διαβάζοντας την ιστορία σας. Εσείς από πού αντλήσατε όλη τη πληροφόρηση; Σαν να έχετε γιαγιά από τη Σμύρνη και σας έχει γαλουχήσει …

Τα ακούσματα, οι λέξεις κι οι εκφράσεις των Μικρασιατών συγγενών μου ξαναζωντάνεψαν από την αρχή. Ήθελα με κάποιο τρόπο να μην χαθούν σε βάθος χρόνου, γι αυτό κιόλας οι ήρωες του βιβλίου μιλούν το ιδίωμα της εποχής. Ένα σωρό ξενικές λέξεις, αγγλικές, γαλλικές, ιταλικές, τούρκικες είχαν παρεισφρήσει στα Ρωμαίικα και είχαν δημιουργήσει μια ιδιότυπη ομιλία. Όλο το σόι μας ήρθαν διωγμένοι από εκείνα τα μέρη. Η γιαγιά μου ήταν πιο κοντά μου απ’ όλους. Γράφοντας το βιβλίο ήθελα να της το αφιερώσω και μαζί της σε όλες τις γιαγιάδες του Κόσμου. Αγαπημένα πρόσωπα, αλησμόνητα.

• Αν δεν υπήρχε η μαγεία της Τέχνης, τι θα ήταν η ζωή μας λέτε…

…η ζωή θα ήταν μαυρόασπρη. Το πιστεύω. Μέσα από τα μαγικά μονοπάτια Της, η ψυχή περιπλανιέται σε χώρους απίθανους, αντλεί δύναμη κι ενέργεια. Αχ η Τέχνη, μας κάνει να ξεχωρίζουμε από το ζωικό βασίλειο, μας παρηγορεί και μας στηρίζει, μας κατευθύνει.

• «Το Κισμέτ είναι όλα τελικά ή ευθυνόμαστε για όσα μας συμβαίνουν;»

Η Μοίρα παίζει σίγουρα το ρόλο της. Όμως, ένα μεγάλο μερτικό ευθύνης έχουμε όλοι, όταν αποφασίζουμε τα δύσκολα του βίου. Πάντως, οι αρχαίοι πρόγονοι θεωρούσαν, ότι οι Μοίρες ήταν θεές. Η Κλωθώ, η Λάχεση κι η Άτροπος, ήταν αυτές που όταν γεννιόταν ο άνθρωπος, όριζαν τη διάρκεια και την ποιότητα της ζωής του. Αυτές δηλαδή αποφάσιζαν, αν το νέο άτομο θα περάσει καλή ζωή, ευχάριστη, άνετη, εύκολη, ή αν θα του φόρτωναν στην πλάτη όλα τα κακά του κόσμου. Καθόριζαν δηλαδή το πεπρωμένο όπως λέμε, κισμέτ κατά τους άραβες. Στην Πλατωνική Πολιτεία οι τρεις Μοίρες αναφέρονται ως θυγατέρες της Ανάγκης, προσέξτε το. Δηλαδή, κόρες των καταστάσεων στέρησης. Καθόντουσαν σε ίσες αποστάσεις γύρω από το αδράχτι τους. Λευκοφορεμένες και με στέμματα στα κεφάλια τους• ένδειξη εξουσίας. Έπλεκαν κι έκοβαν τις ζωές. Τι υπέροχη θεωρία!

• Γράφετε: «Όταν οι ψυχές ανοίγονται σον έρωτα τα εμπόδια εξαφανίζονται δια μαγείας κι όσο η λογική παλεύει να συνετίσει τους ανθρώπους περιπλέκει περισσότερο τα πράγματα..». Ρομαντική πλήν ουτοπική η σκέψη σας.

Στον αμοιβαίο έρωτα, εννοώ. Δεν είναι τυχαίο που στην αρχαιότητα ο έρωτας ήταν θεός. Δίνει δύναμη στις ψυχές, τις χαλυβδώνει, τις παρασύρει ψηλά. Τι να λέμε. Ο έρωτας είναι η πεμπτουσία της ζωής. Τυχεροί όσοι τον έζησαν και τον ζουν. Ουτοπικό; Ίσως. Όμως, μόνον ο άνθρωπος μπορεί να βιώσει παρόμοια κατάσταση, κανένα άλλο ον στην πλάση.

• Φαίνεται ότι αγαπάτε την Τουρκία. Έχει τύχει να παρακολουθήσετε ή παρακολουθείτε ενδεχομένως και τις δημοφιλείς σαπουνόπερες της; Ποιά είναι η γνώμη σας,

Αγαπώ την Τουρκία, όπως και όλες τις άλλες χώρες του κόσμου. Δεν παρακολουθώ σαπουνόπερες, ούτε κι όταν θέλω να γελάσω. Νομίζω ότι η προχειρότητα αυτών των τηλεοπτικών σειρών οδηγεί στην ευτέλεια και στην μιζέρια. Το οιοδήποτε κοινό πρέπει να αντιμετωπίζεται με τιμιότητα, γενναιοδωρία, και σεβασμό.

• Κλείνοντας, πως συνάδει η ιατρική με το γράψιμο;

Η Ιατρική είναι η σύζυγος μου και η πεζογραφία η ερωμένη μου. Κάπως έτσι τις κουμαντάρω.

Ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο σας